11. SINIF   TÜRK EDEBİYATI DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILI  SORULARI

 Vücüdun kim hamir-i mayesi hak-i vatandandır

Ne gam rah-ı vatanda çak olursa  cevr ü mihnetten

Hakir olduysa  millet şanına noksan gelir sanma

Yere düşmekle cevher sakıt  olmaz kadr ü kıymetten

1-Yukarıdaki beyitlerde Tanzimat şiiriyle ilgili iki özellik belirleyiniz.

2-Şair, vatan yolunda ölmekten niçin çekinmiyor?

3-Divan edb kasidesi ile Tanzimat edb kasidesini karşılaştırarak benzerliklerden ikisini yazınız.

“Mademki bir toplumda yaşayan halk,bunca yasal görevle yükümlüdür,elbette sözle ve kalemle kendi vatanının çıkarları üzerine düşüncelerini bildirmeyi kazanılmış genel haklarından sayar.Eğer bu iddiayı doğrulayacak bir belge aranılacak olsa,bilgi gücüyle kafaları açılmış olan uygar milletlerin yalnız politika gazetelerini göstermek yeter.”Mukaddime-şinasi

4-Şinasi,hangi   gazeteleri, hangi iddiasına kanıt olarak gösteriyor?

5-Şinasi’nin “ilk”lerinden dördünü  yazınız.

“…ihtiyar kadın meseleyi halledebilmek için ciddiyetten uzaklaşarak ve büsbütün şaka tarzına dökerek,ağzından ziyade gözleriyle gülerek.”kandil gecesi bir kuşu azad edeceğim.

Hanım ,kendisine has soğuk bir tavırla.”ben halayığımı kimseye satmam,yolundaki reddi ihtiyar kadına dokunarak.

“Kızım ben de zulümden kaçarak bana sığınmış bir çocuğu kimseye vermem deyince Mustafa Efendi söze atılarak ”Eviniz hırsız yatağı mı”diye sordu.İhtiyar kadın sustu.

“Esirim değil mi?Öldürürüm de yine satmam der demez ihtiyar ayağa kalktı.”Sergüzeşt

6-Yukarıdaki parçadan Tanzimat edebiyatı roman ve öyküsü ile ilgili iki özellik belirleyiniz

[ Bahçekapı'da, Hacı Bekir'in şekerci dükkânı karşısındaki hanın üst katındayız. Burada üç oda var. Bunlardan birinde yazarlar çalışıyor. Gazetenin sahibi Agâh Efendi, Şinasi, bir iki kişi daha... Bir başka odaya gazetenin basıldığı basit el tezgâhı yerleştirilmiş. Üçüncü odada mürettipler yazı dizip sayfa bağlıyor: Hepsi yaşlı, "en genci altmışlık" zatlar... Asıl görevleri cami hatipliği, imamlık, medrese hocalığı. Kimisi devlet matbaası Matbaa-i Amire'den getirtilmiş, kimisi üç beş kuruş kazanabilmek için dizgiciliği öğreniyor. Dizgi harflerinin bulunduğu "hurufat kasalarısın önündeki "kürsü" denilen, minderli, çevresi yastıklarla donatılmış sedire oturmuşlar, harfleri birer birer önlerindeki kasalardan alıp ellerindeki "kumpas"a yerleştiriyorlar. Aradıklarını bulamayınca da yanlarındaki, az ötelerindeki arkadaşlarından istiyorlar: "- Hasan Efendi, bir mim başı ver!"]

7-Yukarıdaki metinde dönemin anlayışını yansıtan ifadeleri bulup yazınız.

“Bahar gelir çiçek olur açılır

Zaman zaman yağmur olur saçılır

Ehl-i aşka mey görünür içilir

Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar

8-Dörtlüğün biçimsel özelliklerini(biçim,birim,uyak,şema,ölçü)tanıtınız.

9-Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise(D) yanlışsa(y)koyunuz.

a-“Belde”,A.H.Tarhan’ın  yazdığı ilk pastoral şiir örneğidir.

b-Namık Kemal,Batı şiirini tanıtmak amacıyla Fransız şairlerinden şiirler çevirmiştir.

c-Defter-i Amal, Ziya Paşa’nın yazdığı ve dönemin sadrazamı Ali Paşa’yı eleştirdiği yapıtıdır.

d-Tanzimat edebiyatı birinci döneminde Türk şiiri içerik ve biçim yönünden değişime uğrar.

e-Şinasi’nin, atasözlerini derlediği yapıtı   Durub-ı Emsal-i Osmaniye’dir.

10-Aşağıdaki boşluklara uygun sözcükleri yazınız.

a-Tanzimat Edebiyatı 2. döneminde ———————-dolayı sanatçılar bireyci bir anlayıştadır.

b-Geothe,Voltaire,Puşkin——————————akımında yapıt verir.

c-A.H.Tarhan’ın karısının ölümü üzerine yazdığı mersiyenin adı———————-

d-Sergüzeşt romanının teması———–dır.Arka planda ise—————————————işlenir.

e-Şinasi,A.Vefik Paşa edebiyatımızda——————————-akımının temsilcisi sayılır.

                                                                                                          Edebiyat Öğretmeni

Aşağıdaki soruların doğru mu,  yanlış mı olduklarını yanlarındaki kutulara işaretleyiniz. (5)

1. Osmanlıda Tanzimat döneminde çıkan ilk resmi gazete Tercüman-ı Ahval’dir.                   (       )
2. Tanzimat edebiyatı I. Dönem sanatçıları ‘’sanat, toplum içindir.’’ görüşünü savunurlar.     (       )

       3.    Edebiyatımızdaki ilk yarı resmi gazete Takvim-i Vakayi’dir.                                                (      )

1. Tanzimat I. Dönem sanatçıları için öncelikli olan yarardır.                                                   (       )
2. Tanzimat edebiyatı makale, fıkra, roman, hikâye, tiyatro gibi  edebi türleri de getirmiştir.   (      )
3. Aşağıdaki rakamları aşağıdaki kutuların içine uygun şekilde yerleştiriniz. ( 7 )

MUKADDİME: (Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi)       

Mademki toplum içinde yaşayan halk bunca kanunla sorumludur, elbette yazarları kendi vatanının yararına dair fikirler sunmayı kazanılmış haklarından sayar. Eğer buna bir kanıt aranacak olursa eğitilmiş milletlerin yalnız politika gazetelerini göstermek yeterlidir.
Bu durum devletçe de uygun görülmüştür  ki  Tanzimat’ın oluşumunda gazete çıkarılmasına izin verilmişti. Hatta  Müslüman olmayan azınlıkların çıkardığı gazeteler haklarının bile ötesindedir. Fakat asıl Osmanlı gazetelerinin bahsine gelince şimdiye kadar kimse özel gazete çıkarma ihtiyacı duymamıştır. Hele şükürler olsun ki bu durum sonunda gerçekleşti.

Şimdi bu gazete ülke içerisinden ve dışarısından haberler verecek olmasından ötürü Tercüman-ı Ahval adı verilmesi uygun görüldü. Bu gazetenin çıkarılması gereği açık ve net bir şekilde ortadadır ki bu sebeple bu ihtiyaca cevap vermek üzere çıkarılacaktır.

21.Ekim.1860 Tercüman-ı Ahval’’

S.5-Yukarıdaki metnin konusu nedir ? Belirtiniz. (5)

S.6-Yukarıdaki metinden çıkarılacak en kapsamlı yargı nedir ? (5)

S.7-Gazeteye bu ismin verilmesinin sebebi nedir ? Yazınız.(5)

S.8-Yenileşme döneminde

a) toplumu bilgilendirmek ve eğitmek için hangi yazı türleri kullanılmış;

b) Tanzimatla birlikte edebiyatımıza hangi yeni kavramlar girmiştir. (10)

S.9-Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Edebiyatıyla edebiyatımıza girmiş türlerden biri değildir? (5)

a) Makale                 b) Roman             c) Tiyatro            d) Öykü                    e) Gazel

www.halilakpinar.net

ÖRNEK SORULAR

 “ - Kızım, ben de zulümden kaçarak bana sığınmış bir çocuğu kimseye vermem, deyince Mustafa Efendi söze atılarak :
        - Eviniz hırsız yatağı mı, diye sordu. İhtiyar kadın sustu. İhtiyarlara saygı, kadınlara hürmet, çocukları koruma, insanlığın ve medeniyetin vicdanına yüklediği mukaddes bir vazife olduğunu bilmeyen bu murdar vahşi         - Esirim değil mi? Öldürürüm de yine sana satmam, der demez ihtiyar ayağa kalktı.
        - Lanet olsun size, dedi.”

1. 1.       Sergüzeşt adlı romandan alınan yukarıdaki metni ve romanın okuduğunuz diğer bölümlerini düşünerek, romanın temasını belirtiniz. Romanda geçen olayları kısaca özetleyiniz.
2. 2.       Roman kahramanlarının tip mi karakter mi olduklarını yazınız. Yazarın olay kahramanlarına yaklaşımı nasıldır? Açıklayınız.
3. 3.       Tanzimat dönemi romanının özelliklerini yazınız.
4. 4.       Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D” , yanlış ise “Y” yazınız.

(    )* Tanzimat Fermanı 1839’da ilan edilmesine karşılık edebiyatta Tanzimat 1856’da başlar.

(     )* Felatun Bey’le Rakım Efendi romanında Felatun Bey, kendini iyi yetiştirmiş, kültürlü, dürüst bir kişiliktir.

(     )* Ceride-i Havadis yarı resmi bir gazetedir.

(    )* Osmanlı toplumunda modernleşme halkın isteğiyle gerçekleşmiştir.

(    )* Şinasi, Ziya Paşa ve Namık Kemal’in eserlerinde genellikle “sanat için sanat” anlayışı hâkimdir.

1. 5.       Aşağıdaki metni en kısa ve öz biçimde yeniden yazınız.

“Mademki bir sosyal toplulukta yaşayan halk, bunca kanuni vazifelerle yükümlüdür, elbette sözlü ve yazılı olarak kendi vatanının menfaatine dair fikir ileri sürmeyi kazanılmış haklarından sayar.”    (Tercümân-ı Ahval Mukaddimesi)

1. 6.       Aşağıdaki beyitleri ayrı ayrı açıklayınız. (20 P)

             Diyar-ı küfrü gezdim beldeler kâşâneler gördüm         Ne mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hürriyet

             Dolaştım mülk-i İslâmı bütün vîrâneler gördüm              Çalış idrâki kaldır muktedirsen âdemiyetten

                                                ( Ziya Paşa)                                                                                      (Namık Kemal)

1. 7.        

1. 8.       Aşağıdaki cümlelerde yer alan boşlukları doldurunuz.

• Sergüzeşt romanında ……………   ………………..  akımlarının etkisi görülmektedir.
• Felatun Bey’le Rakım Efendi romanında kullanılan  …………..   bakış açısı yazarın olayları istediği gibi yönlendirmesine imkan vermiştir.
• Tanzimat Edebiyatıyla birlikte edebiyatımıza Batıdan gelen ………………….. …………….    …………….gibi yeni kavramlar girmiştir.
• Tanzimat Edebiyatı öğretici metinlerinde ikilik, yani    ……………..    ………………… çatışması varlığını hissettirir.
• Tanzimatla birlikte edebiyatımızda ………………………………………………………………gibi edebî türler görülmeye başlar.

1. 9.       Bir edebî eser yazıldığı dönemin nelerinden etkilenir?

CEVAPLARI

1. 1.       Sergüzeşt adlı romandan alınan yukarıdaki metni ve romanın okuduğunuz diğer bölümlerini düşünerek, romanın temasını belirtiniz. Romanda geçen olayları kısaca özetleyiniz.

Romanın teması esarettir. Bir küçük kız Kafkaslardan kaçırılıp esirciler tarafından bir aileye satılır. Bu evde çok zor günler geçirir. Evden kaçar ama tekrar o eve teslim edilir. Daha sonra o evden tekrar esirciye satılır. Bu sırada çeşitli eğitimlerden geçer. Başka bir konağa satılır. Burada biraz rahat eder. Zamanla konağın genç delikanlısı ile aralarında bir aşk başlar. Anne bunu anlayınca kızı satar. Delikanlı yatağa düşer, kız da Mısır’a bir zengine satılır. Oradan onu kaçırmak ve yardım etmek isteyen haremağası kaza ile ölür, kız da kendini Nil Nehrine atar.

1. 2.       Roman kahramanlarının tip mi karakter mi olduklarını yazınız. Yazarın olay kahramanlarına yaklaşımı nasıldır? Açıklayınız.

Roman kahramanları birer tiptir. Yani iyiler ve kötüler vardır. Kız, delikanlı ve yaşlı kadın gibiler iyilerin simgesi; evin hanımı gibiler ise kötülerin simgesidir. Yazar, iyilerin tarafını tutar. Romantizmin etkisi.

1. 3.       Tanzimat dönemi romanının özelliklerini yazınız.

Romantizm akımının etkisiyle iyiler hep iyi kötüler hep kötüdür. Yazar iyilerin tarafını tutar. Sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. Gereksiz tasvirler yapılır. Tesadüflere yer verilir. Yazar kişiliğini gizlemez. Dil süslüdür. Konularını günlük yaşamdan ve tarihten alır. Amaç halkı eğitmektir.

1. 4.       Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D” , yanlış ise “Y” yazınız.

(Y ) * Tanzimat Fermanı 1839’da ilan edilmesine karşılık edebiyatta Tanzimat 1856’da başlar.

( Y ) * Felatun Bey’le Rakım Efendi romanında Felatun Bey, kendini iyi yetiştirmiş, kültürlü, dürüst bir kişiliktir.

( D ) * Ceride-i Havadis yarı resmi bir gazetedir.

( Y ) * Osmanlı toplumunda modernleşme halkın isteğiyle gerçekleşmiştir.

( Y ) * Şinasi, Ziya Paşa ve Namık Kemal’in eserlerinde genellikle “sanat için sanat” anlayışı hâkimdir.

1. 5.       Aşağıdaki metni en kısa ve öz biçimde yeniden yazınız.

“Mademki bir sosyal toplulukta yaşayan halk, bunca kanuni vazifelerle yükümlüdür, elbette sözlü ve yazılı olarak kendi vatanının menfaatine dair fikir ileri sürmeyi kazanılmış haklarından sayar.”    (Tercümân-ı Ahval Mukaddimesi)

Bir toplumda ödev varsa, bireylerin de hakları vardır.

1. Aşağıdaki beyitleri ayrı ayrı açıklayınız. (20 P)

             Diyar-ı küfrü gezdim beldeler kâşâneler gördüm         Ne mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hürriyet

             Dolaştım mülk-i İslâmı bütün vîrâneler gördüm              Çalış idrâki kaldır muktedirsen âdemiyetten

                                                ( Ziya Paşa)                                                                                      (Namık Kemal)

Batı ülkelerini gezen Ziya Paşa oralarda gelişmiş ülkeler olması nedeniyle hep güzel yapılar, yerler görmüş. Ama İslam ülkelerini gezdiği zaman ise hep viranelik, yıkıntı görmüş. Sanatçı Batı karşısında Doğunun geri kalmışlığını vurguluyor ve duyduğu üzüntüyü dile getiriyor.

1. 7.       Bu tablodan şu sonucu çıkarabiliriz: bir edebî eser yazıldığı dönemde toplumda derin etkiler bırakabilir.
2. 8.       Aşağıdaki cümlelerde yer alan boşlukları doldurunuz.

• Sergüzeşt romanında ROMANTİZM VEREALİZM akımlarının etkisi görülmektedir.
• Felatun Bey’le Rakım Efendi romanında kullanılan İLÂHÎ bakış açısı yazarın olayları istediği gibi yönlendirmesine imkan vermiştir.
• Tanzimat Edebiyatıyla birlikte edebiyatımıza Batıdan gelen HAK, ADALET, HÜRRİYET VE EŞİTLİK gibi yeni kavramlar girmiştir.
• Tanzimat Edebiyatı öğretici metinlerinde ikilik, yani DOĞU-BATI çatışması varlığını hissettirir.
• Tanzimatla birlikte edebiyatımızda ROMAN, HİKÂYE, TİYATRO gibi edebî türler görülmeye başlar.

1. 9.       Bir edebî eser yazıldığı dönemin nelerinden etkilenir?

Bir edebî eser yazıldığı dönemin siyasi, dinî, sosyal, ekonomik askerî ve sivil yaşamından etkilenir.