Mitoz ve Eşeysiz Üreme

Hücreyi Bölünmeye götüren etmenler

oranının değişmesi

oranının değişmesi

İnterfaz

Hücreler yaşamlarının %90’ını interfaz evresinde geçirirler

G₁

ATP sentezi hızlanır

Organel sayısı ve protein sentezi artar

Metabolizma hızı en yüksek düzeye ulaşır

S

DNA kendini eşler

DNA sayısı iki katına çıkar

Kromozomlar iki kromatitli hale geçerek sentromerleri ile birbirine bağlanır

G₂

Bölünme için gerekli ATP, protein ve diğer maddelerin sentezi gerçekleşir

Homolog Kromozom:

Biri anneden diğeri babadan gelen şekil ve büyüklükleri birbirine eşit aynı kalıtsal özellikleri kontrol eden hücrelerdir

Mitoz evreleri

Profaz(30-60 dk)

Kromatin iplik halindeki kromozomlar kısalıp kalınlaşarak belirgin hale gelir

Sentrozom eşlenmesi tamamlanır

Çekirdekçik kaybolur

İğ iplikleri oluşur

Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur.

Kardeş kromatitli kromozomlar hücrede rastgele dağılır

Metafaz(2-6 dk)

Kromozomlar hücrenin ortasına doğru hareket etmeye başlar ve bir süre sonra hücrenin ortasında toplanır

Kromozomlar tek sıra halinde yan yana dizilerek sentromer bölgelerinden iğ ipliklerine tutunurlar.

Bir hücrenin kromozom sayısı en iyi bu evrede sayılır

Metafaz evresi kısa sürer kardeş kromatitlerin sentromerleri birbirinden ayrıldığında metafaz biter

Anafaz (3-15 dk)

Kromatitler kutuplara doğru hareket eder

Kromatitlere kromozom adı verilir

Kromatitler iğ ipliklerinin kasılmasıyla köşelere çekilir, hücre uzar

Telofaz

Kromozomlar hücrenin karşı kutuplarına ulaştıktan sonra iğ iplikleri kaybolur

Kromozomlar tekrar kromatin ipliğe dönüşür

Çekirdek zarı yeniden oluşur, çekirdekçik görünür hale gelir

Amitoz Bölünme

Bazı tek hücreli canlılarda,kıkırdak hücrelerinde,akyuvarlarda çekirdek bölünmesi yapılmadan sitoplazma bölünmesinin gerçekleşmesidir

Endomitoz Bölünme

Çekirdek bölünmesinden sonra sitoplazma bölünmesi olmaz. Çok çekirdekli hücreler oluşur.

Eşeysiz Üreme

Genel Özellikleri

Yavrular birbirinin ve ana canlının genetik bakımdan aynısıdır

Mitoz bölünme ile olur

Tek ata vardır

Hızlı bir üreme şeklidir

Çeşitliliği sağlayan tek etken mutasyondur

Değişen ortam şartlarına uyum sağlama şansları azdır

Bölünerek Üreme

Mitoz esasına dayanır

Çekirdek ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşir

Paremesyum=enine, öglena=boyuna, amip=her yöne

Tomurcuklanma

Ana bireyin dışarıya doğru bir çıkıntı oluşur. Bu çıkıntıya tomurcuk denir. Bu tomurcuk büyüyerek yeni bireyi oluşturur

Maya mantarı, hidra, mercan, pelip

Tomurcuklar ana canlıya bağlı yaşarlarsa koloni oluştururlar.

Hidranın tomurcuklanmasıyla oluşan ve ana bireye bağlı kalan veya zemine tutunarak yaşayan canlıya pelip denir.

Peliplerden ayrılan canlıya medüz(deniz anası) denir

Rejenerasyan(yenilenme)

Planarya(solucan) deniz yıldızı, kertenkele, karaciğer

Organizmadan kopan parçanın kendini yenileyerek yeni birey oluşturmasıdır

Sporla Üreme

Olumsuz koşullara dayanıklı sağlam bir örtü ile kaplı olan sporlarla oluşur

Mantar, plazmodium, çiçeksiz bitkilerin tamamı

Döl değişimi:

Sporla üreyen canlıların yaşam döngüsünde eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip ettiği üreme türü.

Mayoz Bölünme

Üreme hücrelerinde görülür

Diploit (2n) hücrelerde görülür

Bölünme sonucu dört hücre oluşur

Kromozom sayısı yarıya iner

Tetrat, sinapsis, krossing over görülür

Türlerdeki kromozom sayısının korunmasını sağlar

Üreme döneminde olur

Canlılarda kalıtsal çeşitliliği sağlar

Çekirdek ve sitoplazma bölünmesi iki defa olur

Profaz 1

Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak belirgin bir hal alır

Homolog kromozomlar yan yana gelip paralel uzanır veya diğerinin üzerine kıvrılır buna sinapsis denir, kromozomların yan yana gelmesiyle oluşan dörtlü guruba tetrat denir.

Sinapsis sırasında birbirinin üzerine kıvrılan kromozomlar arasında parça değişimi olur bu olaya krossing over denir.

Çekirdekçik zarı erir ve çekirdekçik kaybolur

İğ iplikleri oluşur

Krossing over

Genetik çeşitliliği sağlar

Her mayozda olmak zorunda değildir ama tetrat ve sinapsis her mayozda görülür

Genlerin yapısını değil kromozomlar üzerindeki dizilişini değiştirir

Metafaz 1

Homolog kromozomlar tetrat halinde hücrenin ortasına dizilir

Anafaz 1

Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak köşelere doğru çekilirler.

Kromozomlar sayısının yarıya inmesini sağlayan temel olay bu evrede homolog kromozomların birbirinden ayrılmasıdır

Telofaz 1

Homolog kromozomların kutuplara çekilmesi tamamlanır

Çekirdek zarı yeniden oluşur

Sitoplazma bölünmesiyle eş zamanlı gerçekleşir

İki yeni hücre oluşur oluşan hücrelerde DNA yarılanmamıştır

Mayoz 2

Profaz 2

DNA eşlenmesi olmaz

Çekirdek zarı erimeye başlar

Sentrozomlar eşlenir

İğ iplikleri oluşur

Metafaz 2

Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir

Anafaz 2

Kardeş kromatitlerin sentromerleri birbirinden ayrılır. Her bir kromatit hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir

Telofaz 2

Çekirdek zarı oluşur

Sitoplazma bölünmesi gerçekleşerek iki yeni hücre oluşur

Gamet

Oluşan bu hücreler bazı yapısal değişiklikler geçirerek gamet(üreme hücresi) şekline dönüşür

Gametlerin bölünme yetenekleri yoktur

Mayoz Bölünmenin Önemi

Tür içindeki genetik çeşitliliği ve kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar

Her gamet ata bireyin taşıdğı kromozom çiftlerinden sadece birini alabilir

Genetik bilgi nesilden nesile aktarılır

Erkek üreme hücreleri spermatogenez

Dişi üreme hücreleri oogenez olayı ile farklılaşır

Spermatogenez

Erkek üreme sistemindeki özel ypıalrda bulunan 2n kromozomlu sperm ana hücresine spermatogonyum denir

Spermatogonyumlar ilk başta mitozla çoğalarak birincil spermatositleri oluşturur.

Oluşan bu hücreler mayoz 1 geçirerek n kroozomlu ikincil spermatositleri oluşturur. Mayoz 2 ile n kromozomlu spermatitler oluşur

Spermin yapısı

Baş:

n kromozomlu çekirdek vardır

Uç kısmında hücre zarını eriten akrozomlar bulunur

Orta bölüm:

Mitekondriler vardır

Kamçı:

Spermin hareket etmesini sağlar

Oogenez

Yumurta ana hücresi olan oogonyumlar(2n) mitoz bölünmeyle birincil oositleri oluşturur. Birincil oositler mayoz 1 ile biri büyük (ikincil oosit[n]) diğeri küçük (kutup cisimciği[n]) hücrelerini oluşturur. Mayoz 2 sonunda ikincil oositten biri büyük ve bol sitoplazmalı ootit diğeri kutup cisimciği olmak üzere iki tane n kromozomlu hücre oluşur. Kutup cisimciği de mayoz 2 ile iki tane n kromozomlu kutup cisimciği oluşturur. Oluşan üç kutup cisimciği eriyerek kaybolur. Ootit ise farklılaşarak yumurta hücresini oluşturur.

DÖLLENME

=>İÇ DÖLLENME

Sperm ve yumurta canlı vucudunda birleşir

Sürüngenlerde, kuşlarda ve memelilerde görülür

Az sayıda gamet oluşur

Yavru bakımı vardır

=>DIŞ DÖLLENME

Sperm ve yumurta canlı dışında birleşir

Balıklarda, deniz solucanlarında, yumuşakçalarda görülür

Çok sayıda gamet oluşur

Yavru bakımı yoktur

Partenogenez

Döllenmemiş yumurtalardan yeni birey oluşmasıdır

Oluşan yeni bireyler n kromozomludur

Arılarda, su pirelerinde, bazı kelebeklerde karıncalarda

Konjugasyon

Genetik özellikleri farklı aynı türden iki hücre yan yana gelerek aralarında sitoplazma köprüsü ya da tüp şeklindeki bir bağlantı sayesinde birbirine gen aktarmasıdır

Konjugasyonda bakterilerde genetik çeşitlilik sayesinde olumsuz çevre şartlarına direnç sağlanır