1. Aşağıdakilerden hangisinde yalnızca Türk destanları verilmiştir?

A) Şu – Şehname - Oğuz Kağan – Gılgamış

B) Kalevala – Türeyiş – Oğuz – Manas

C) Göç - Oğuz Kağan– Türeyiş – Ramayana

D) Oğuz – Alp Er Tunga – Şu – Türeyiş

E) Ergenekon – Şu – Gılgamış – Bozkurt

2. 1069 yılında Karahanlı hükümdarı Buğra Han’a sunulan bu yapıtta adalet, saadet, devlet ve akıl kavramları hayali kişilerle sembolleştirilerek devlet yönetimi, toplumsal yaşamın nasıl olması gerektiği anlatılmıştır. Aruz ölçüsüyle ve mesnevi biçiminde yazılan bu yapıtta dörtlüklere de yer verilmiştir. Türk edebiyatında ilk siyasetnâme olarak da kabul edilir.

Bu parçada özelliklerinden söz edilen yapıtın ve yazarın adını yazınız.

3. 12 hikâyeden oluşan eser, destandan halk hikâyeciliğine geçiş dönemi ürünüdür. Oğuz Türkçesi ile yazılmıştır.  Eserde bir yandan Türkler’in İslamiyet öncesi hayatları anlatılırken öte yandan İslamiyet’e ait özellikler yer almaktadır. Eser XV. yüzyılda yazıya geçirilmiştir.

Yukarıda tanıtılan eserin adı nedir?

4. Aşağıdakilerden hangisi halk şiirimizin özelliklerinden değildir?

A) Hece ölçüsü kullanılması

B) Dörtlüklerden oluşması

C) Genellikle yarım kafiye kullanılması

D) Sözlü olarak yaratılması

E) Sanatlı anlatım kullanılması

5. Aşağıdaki yargılardan hangisi Kaşgarlı Mahmut hakkındaki yargılardan değildir?

A) Türkçe ilk sözlüğü yazandır.

B) İslamiyet öncesi sözlü ürünlerin günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır.

C) Alp Er Tunga sagusunu yazmıştır.

D) Türkçe’nin Arapça kadar gelişmiş olduğunu kanıtlamaya çalışmıştır.

E) İlk Türk dil bilimcisidir.

S. 6. Aşağıdakilerden hangisinde nazım biçimi ve türlerinin kullanıldığı edebiyat dönemi yanlış gösterilmiştir?

A) Gazel – Divan edebiyatı

B) Koşma – Âşık edebiyatı

C) İlahi – Tekke edebiyatı

D) Mesnevi – Divan edebiyatı

E) Semai – Tekke edebiyatı

7. Aşk hikâyelerinde ve uzun konuların işlendiği şiirlerde “mesnevi” nazım şeklinin kullanılmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aruz kalıplarının çok zengin olması.

B) Şairlerin mesnevi nazım şeklini çok sevmiş olması.

C) Her beyti kendi içinde kafiyeli olduğundan uyak sıkıntısı çekilmemesi.

D) Mesnevilerin sıradan bir nazım şekli olması.

E) İran şairlerinin bu nazım şeklini tercih etmeleri.

8. Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Cümledeki bilgi doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız. (2+2+2+2+2=10 P)

a) (...) Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında kültürel değişim, dinî değişim, coğrafi değişim ile lehçe ve şive ayrılıkları etkili olmamıştır.

b) (...) İslamiyet’ten önceki yazılı kaynaklar günümüze kadar ulaşmamıştır.

c) (...) Sagu ve koşuklar hece ölçüsü ve dörtlüklerle yazılır.

d) (...) Destanlardan toplumun yaşama biçimi ile ilgili bilgilere ulaşılabilir.

e) (…) Türk edebiyatının bilinen ilk yazarı Yollug Tigin’dir.

9. Aşağıdaki kavramları tasavvufî düşünceye göre tanımlayınız. (2+2+2+2+2=10 P)

Vahdet-i Vücut:

Derviş:

Hüsn-i mutlak:

Meyhane:

Âşık:

Lâle-hadler kıldılar gül-geşt-i sahrâ semt semt

Bâğ u râgı gezdiler idüp temâşâ semt semt

                                                        Bâkî

Açıklaması: Lâle gibi al yanaklı güzeller kırın her yönünü dolaşıp çiçek seyrine çıktılar. Her yanı seyrederek bahçeyi, çimenliği gezdiler.

S. 10. Yukarıdaki şiir hangi nazım şekli ile yazılmıştır? Bu nazım şeklinde kullanılan  nazım birimi, ölçü, uyak örgüsü ve konu hakkında bilgi veriniz. (2+1+1+2+4= 10 P)

Nazım şekli:

Nazım birimi:

Ölçü:

Uyak örgüsü:

Konu:

11. Doğa, aşk, yiğitlik, toplumsal olaylar gibi konuları işlemesi bakımından halk edebiyatındaki koşmaya benzer.

Yukarıda özellikleri verilen nazım biçiminin adı nedir?

12. Aşağıdakilerden hangisi doğal destanların bir özelliği değildir?

A) Destanlar birer epik şiirdir.

B) Destanlar toplumu etkileyen büyük bir olaydan doğar.

C) Destanların mutlaka bir yazarı vardır.

D) Destanlar gelecek kuşaklarda toplumsal bir bilinç oluştururlar.

E) Destanlar uzun bir süreçte olgunlaşır.

13. İslamiyet öncesi sözlü dönem Türk edebiyatı ürünlerindendir. “Yuğ” denilen yas törenlerinde okunur. Ağıtın ilk şeklidir. Hece ölçüsü ve dörtlük birimiyle yazılır.

Sözü edilen şiir türünün adı nedir?

14. Aşağıdakilerden hangisi Türkler’in İslamiyet’i kabulünden sonra oluşmuş bir Türk destanıdır?

A) Ergenekon Destanı             B) Göç Destanı          

C) Oğuz Kağan Destanı                      D) Cengiz Han Destanı

E) Şu Destanı

15. XI. yüzyıl dil ürünlerinden olan bu eserin değeri, yalnızca Türk dilinin sözcüklerini toplamak, kurallarını ve yöntemlerini bildirmek, ölçülerini açıklamaktan ileri gelmez. Sözcükleri açıklarken tarih, coğrafya, folklor ve edebiyata ilişkin bilgiler, toplumsal yaşayışa ilişkin ipuçları verir. Yabancılara Türkçe’yi öğretmek amacıyla yazılmıştır.

Bu paragrafta sözü edilen eserin ve yazarının adını yazınız.

16. “Gerçeklerin eşiği” anlamına gelen yapıt XII. Yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır. Hakaniye lehçesiyle yazılan bu yapıt, dine ve ahlâkın ilkelerine ilişkin öğütleri içeren didaktik bir yapıttır.

Yukarıda tanıtılan eserin adı nedir?

17. 13 yüzyılda yaşamış, halk şairi olarak kabul görmüştür. Halka, dönemin konuşma diliyle seslenerek halkın gönlünde taht kurmuştur. Başarısının asıl sırrı halka, halkın dili ve duygularıyla seslenmeyi bilmesindendir. Şiirlerini genellikle heceyle söylemiştir; ancak aruz ölçüsüyle söylediği şiirleri de vardır. “Risalet’ün Nushiyye” ve “Divan” iki önemli eseridir.

Bu parçada sözü edilen şair kimdir?

18. 

       Susamış topraklar gibi gönüller

       Tükenmiş, yok olmuş, nerde sevgililer?

Bu dizelerdeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cinas          B) Teşbih        C) Telmih

D) Tevriye       E) Tariz

19.  İslamiyet öncesi Türk şiiri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Dörtlüklerden oluşur.

B) Cönk denilen kitaplarda toplanmıştır.

C) Hece ölçüsü kullanılmıştır.

D) Yuğ, şölen, sığır gibi törenlerden doğmuştur.

E) Aşk, tabiat, ölüm gibi konuları işler.

S. 20. Aşağıdaki cümlede noktalı yeri doldurunuz.

Halk edebiyatında koşma, Divan edebiyatında gazel, Tasavvuf edebiyatında ise ………….. lirik şiir kabul edilir.

Gazelin ilk beyitine …………….. denir.

S. 21. Aşağıdaki cümlede noktalı yerleri doldurunuz.

Köktürk Yazıtları ……… yüzyılda ………………………….. devleti tarafından dikilmiştir.

Puanlama: 14. soru 2 puan, 8., 9. ve 10. sorular 10’ar puan, diğer sorular 4’er puandır. İstediğiniz sorudan başlayabilirsiniz.

Başarılar dilerim. 10. 01. 2007        

                                                    Fehim YILMAZ

                                                 Türk Dili ve Edb. Öğrt.

1. D) Oğuz – Alp Er Tunga – Şu – Türeyiş

2. Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip

3. Dede Korkut Hikâyeleri

4. E) Sanatlı anlatımın kullanılması               

5. C) Alp Er Tunga sagusunu yazmıştır.

S. 6. E) Semai – Tekke edebiyatı

7. C) Her beyti kendi içinde kafiyeli olduğundan uyak sıkıntısı çekilmemesi.

8.

a) (Y) Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında kültürel değişim, dinî değişim, coğrafi değişim ile lehçe ve şive ayrılıkları etkili olmamıştır.

b) (Y) İslamiyet’ten önceki yazılı kaynaklar günümüze kadar ulaşmamıştır.

c) (D) Sagu ve koşuklar hece ölçüsü ve dörtlüklerle yazılır.

d) (D) Destanlardan toplumun yaşama biçimi ile ilgili bilgilere ulaşılabilir.

e) (D) Türk edebiyatının bilinen ilk yazarı Yollug Tigin’dir.

9.

Vahdet-i Vücut: Tek ve gerçek varlık Allah’tır. Bütün evren onunla bir birlik bütünlük içindedir.

Derviş: Tekke öğrencisine derviş denir.

Hüsn-i mutlak: Gerçek güzellik yalnızca Allah’ta vardır; ona özgüdür.

Meyhane: İlahi aşk şarabının içildiği tekedir.

Âşık: Allah’a erişmek isteyen (seven).

S. 10.

Nazım şekli: Gazel

Nazım birimi: Beyit

Ölçü: Aruz ölçüsü

Uyak örgüsü: aa, ba, ca, da… şeklindedir

Konu: Aşk, ayrılık, hasret, ölüm, şarap ve tabiat güzellikleri gibi lirik konuların işlendiği şiir türüdür.

11. Koşuk

12. C) Destanların mutlaka bir yazarı vardır.

13. Sagu

14. D) Cengiz Han Destanı

15. Divan-ı Lügat’it Türk – Kaşgarlı Mahmut

16. Atabet’ül Hakayık

17. Yunus Emre

18.  B) Teşbih

19.  B) Cönk denilen kitaplarda toplanmıştır.

S. 20. Aşağıdaki cümlede noktalı yeri doldurunuz.

Halk edebiyatında koşma, Divan edebiyatında gazel, Tasavvuf edebiyatında ise İlahi lirik şiir kabul edilir.

Gazelin ilk beyitine matla denir.

S. 21. Aşağıdaki cümlede noktalı yerleri doldurunuz.

Köktürk Yazıtları 8.  yüzyılda II. Göktürk (Kutluk) devleti tarafından dikilmiştir.

   Fehim YILMAZ

                                              Türk Dili ve Edb. Öğrt.