“Kişi sevdiği ile beraberdir.” Pek tabii olarak bir Müslüman için bu beraberlik tahtına oturacak olan ilk kişi Hz. Muhammed (sav)’dir. Öyle olmuştur, hemen her Müslüman, onu kendisi için örnek insan bellemiştir. Bu durumu, Peygamber için yazılmış eserlerle daha kolay izah edebilir miyiz? Elbette. Şöyle ki, Peygamber’in hayatını kaleme alan yüzlerce kitaptan söz edebiliyoruz bugün. Hem de sadece Türkçe’de.

Bu haberimizde, kolaylıkla ulaşabileceğimiz ‘siyer’ niteliğini haiz eserleri kısa kısa tanıtacağız. Kuşkusuz, burada anılacak eserler, Peygamber’e yönelik derin sevginin tezahürünü gösteren vesikaların sadece bir kısmıdır.

Okullarda “Siyer” derslerinin seçmeli olarak okutulmasının gündeme geldiği ve Kutlu Doğum’un idrak edildiği şu günlerde, aşağıdaki sunumumuz faydalı olacaktır ümidindeyiz.

Hz. Muhammed, Mehmed Cemal, Beyan Yay., İst., 1984, 133 s.

Yayınevinin “Biyografi” dizisinin bu ilk eseri gençler ve daha alt yaş grupları için hazırlanmıştır denilebilir. Peygamber’in hayatını ayrıntılara girmeden, kısaca okumak isteyenler için bu kitapçığı önerebiliriz.

Hz. Muhammed’in Hayatı ve İslam Daveti, 2 Cilt., Celaleddin Vatandaş, Pınar Yay., İst., 2004, 548 s. [İkinci Cilt: İst., 2005, 600 s.]

“Allah resulünün hayatını yazmak, Kur’an’ın hayata müdahalesini yazmaktır.” Bu cümle, Celaleddin Vatandaş’ın her iki cildin başına yerleştirdiği açıklamanın ilk cümlesi. Sözkonusu metinden, yazım aşamasının 12 yıl sürdüğünü öğrendiğimiz eserin ilk cildinde Risâlet Öncesi, Bireysel Davet Yılları, Kitlesel Davetin Başlaması, İslam Daveti ve İtirazlar, Şiddet Yılları, Zorluk Yılları ve Hicret gibi bölüm başlıkları altında Mekke dönemi işleniyor. Medine döneminin anlatıldığı ikinci kitapta ise bölüm başlıkları şöyle: İman Yurdunun İnşası, İslâm ve Savaş, İslâm ve Cahiliye’nin Direnişi, Kuşatma ve Açılım, Dönüm Noktası (Hudeybiye-C.A.), Zafer ve Veda. Bu bölüm başlıklarından kolaylıkla anlaşılabileceği gibi, alışılagelmiş siyerlerden pek çok farklı özellikler taşıyor elimizdeki çalışma. İçerikle ilgili bu farklılıkları, “Peygamberin Hayatının ve İslâm Davetinin Kronolojisi” ile birlikte tafsilatlı bir kaynakça ve indeks tamamlamaktadır.

Hz. Muhammed’in Hayatı, Martin Lings (Ebubekir Siraceettin), Çev: Nazife Şişman, İnsan Yay., İst., 2006, 395 s.

Martin Lings’in, Kur’an’ın yanı sıra siyer ve hadis alanında Arapça yazılmış ilk kaynakları esas alarak vücuda getirdiği bu eserle başbaşayız. Müellif, söz konusu kaynakları eserin sonuna eklediği “Referans Kaynakları” başlığı altında takdim eder. Bu listede adı geçen müellifler arasında İbn İshak, İbn Sa’d, Vâkıdî, Azrakî, Taberî, Süheylî, Buhari, Kuşeyri, Tirmizî, Hanbel, Nesei, Sicistanî, Darimî, İbn Mace, Beyhakî, Beğavî bulunur. Martin Lings’in bu eserini önemli kılan başka hususlar da vardır. İngiltere doğumlu olan ve genç yaşta İslâm’ı seçen entelektüel bir şahsiyet tarafından kaleme alınmış olması bunlardan biri sayılabilir. Fakat bunlardan daha önemlisi ilmî bir niteliğe ve edebî bir üsluba sahip olması okuyucuyu yönlendirecek diğer özellikleridir.

Hz. Muhammed’in Yaşam Öyküsü, Fatih Okumuş, Timaş Yay., İst., 2005, 336 s.

Yayınevinin “Gençler İçin” serisinin ilk kitabı olan elimizdeki eser, Hayreddin Karaman’ın “Takdim”iyle başlıyor. Onun ifadesiyle “Gençleri hedef kitle olarak seçmiş” olan bu kitap, Fatih Okumuş’un duyguyla yoğrulmuş anlatımıyla amacına ulaşıyor.

Allah’ın Resulü Hz. Muhammed, Anne-Marie Delcambre, (Çev: Mahmut Kanık) YKY, İst., 2001, 192 s.

Anne-Marie Delcambre hukuk ve Arapça eğitimi almış bir Fransız. Lübnan’daki bir Fransız okulunda “İslam Uygarlığı” dersleri vermiş bir oryantalist. Uzmanlık alanlarında eserler kaleme almış, İslâm ile ilgili makaleler yayınlamış. Delcambre, Allah’ın Resulü Hz. Muhammed olarak dilimize kazandırılan kitabına görsel malzemelerle zenginlik katmış. Sözgelimi elimizdeki kitabın ilk sayfaları 16. yüzyıl Türk sanatçılarınca yapılmış minyatürlerle bezenmiş. Miraç olayının tasvir edildiği bu minyatürlerin benzerleri başka görsel malzemelerle birlikte eserin içinde de bol bol kullanılmış.

Eserde dikkat çekici bir başka özellik, Delcambre’ın farklı sebeplerle yaptığı bilgi yanlışlıklarını, mütercimin dipnotlarla düzeltip tamir etmesi. Bu bakımdan eserin Mahmut Kanık gibi ilgili bir mütercim tarafından çevrilmiş olması önemli bir kazanç. Zira bu eseri İslâm’a uzak bir kişi çevirseydi, Delcambre’ın hataları büyük bir ihtimalle aynen kalacaktı.

 Son olarak eserin muhtevası hakkında da bilgi verelim: Bir Peygamberin Kökleri, Mekkeli Bir Adam, Allah’ın Elçisi, Hicretin Birinci Yılı, Medine Mücahidi, Devlet Adamı Hz. Muhammed, Hz. Muhammed’den Sonra İslâm olmak üzere yedi ana ve “Tanıklar ve Belgeler” adlı ek bir bölümden oluşuyor kitap. Tanıklar ve Belgeler kısmında Kur’an, sünnet, hukuk, hac, edebiyat, gibi konulara dair bilgiler ve dokümanlar sunulduğunu; bunlardan edebiyat konusunda ise –sadece elimizdeki çeviri bağlamında, orijinalinden ayrı olarak ve ilgili kişi ve kurumların bilgisi dâhilinde- Türk edebiyatına ait malzemelerin kullanıldığına dikkat çekelim.

Hazreti Muhammed Mustafa, Muhammed Heykel, (Çev: Ömer Rıza Doğrul), İnkılâp Kitabevi, İst., 1985, 540 s.

Bu kitabı okumaya Muhammed Mustafa El Meraği’nin sunuş yazısıyla başlayabilirsiniz. Peygamberliğin kutsal bir bağış olduğunu, çalışmakla kazanılamayacağını vurgulayan Meraği, bu arada Peygamberlerin birer insan olduğu unutmamak lazım geldiğini belirtir. Meraği’nin dikkat çeken bir başka tespiti de şudur: “Efendimizin hayatına da öteki büyük kimselerin hayatı gibi ya sevgi ve iyi niyetle, ya da öç ve kin ile bakılmış, onun hayatında yeri bulunmayan şeyler eklenmiştir.” Dolayısıyla, O’nun hayat hikâyesine eklenen unsurlar çıkarılmalıdır. Heykel’in çalışması bu anlamda önemlidir. Çünkü bu eser Muhammed Heykel’in yüksek ilmî çabaları ile oluşturulmuş: Hazreti Peygamber’in hayatına ait bütün kaynakları titizlikle incelemek, Peygamberimizin yaşadığı her yeri gezip görmek ve uzun yıllar çalışmak…

Muhammed Heykel’in bu eseri Peygamber’in hayatını tarih sırasına göre anlatmakla sınırlı değil. Çalışma aynı zamanda İslâm medeniyetinin değişik alt birimleriyle de bağlantı kurularak kaleme alınmış. Bu yüzden elimizdeki çalışmayı sözgelimi iyi bir fıkıh metni olarak dikkate alabiliriz. Eserin zenginliğini artıran bir başka özellik ise sonuç kısmındaki köklü incelemedir. “Kur’an’ın Anlattığına Göre İslâm Medeniyeti” ve “Müsteşrikler ve İslâm Medeniyeti” başlıkları altında ele alınan hususlar, burada dikkate sunulmalıdır.

Hz. Peygamberin Hayatı, Mevdudî, (Çev: Ahmed Asrar), 3 C., 3. Bas., İst., 1992, 501 s., [2. Cilt: 463 s.; 3. Cilt: 437 s.]

“Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi” üst başlığını taşıyan üç ciltlik eser, Mevdudi’nin, vefatından hemen önce bitirdiği bir çalışmadır. Özgün adı “Siret-i Server-i Âlem” olan eser sadece Peygamber’in hayatını içermiyor. Ayrıca, başlangıçtan itibaren var olan “küfre karşı Tevhid’in mücadelesi”ni anlatıyor. Eserin birinci cildinin tamamı ile ikinci cildinin büyük bir bölümü buna ayrılırken, ikinci cildin geri kalan kısmı ve üçüncü cilt ise Rasûlullah’ın hayatı ve dönemi, klâsik siyer kitaplarından farklı bir tarzda incelenmiş, ele alınmıştır. Eserin Urduca aslından çevrildiğini, üçüncü cildin sonuna fihrist eklendiğini de belirtelim.

İslam Peygamberi, Muhammed Hamidullah, (Çev: Mehmet Yazgan), Beyan Yay., İst. 2004, 975 s.

Aslı iki cilt olan eserin elimizdeki nüshası birleştirilmiş baskısıdır. Esere İhsan Süreyya Sırma’nın “Takdim”iyle giriş yapıyoruz. Bu eserle ilk tanışıklık dönemini anlatan Sırma, Hamidullah’ın bu eseri hazırlama sürecini ve Türkçe’ye kazandırılış serüvenini dikkatlere sunuyor. Hamidullah’ın Fransızca aslına yazdığı önsözden ise eserin sistematiği hakkında bilgiler ediniyoruz: Fransız edebiyatının İslâm Peygamberi ile ilgili kapsamlı bir çalışmadan mahrum olduğunu belirten Hamidullah, böylesi bir eksikliği giderme çabası içinde olduğunu bildirir. Müellif, eserin hazırlanışında kronolojik bir sıralamaya bağlı kalmaktan ziyade, Peygamber’in “belirli topluluklarla olan ilişkiler”inde “nasıl bir seyir izlediğini belirleme”k amacıyla “Mekke, Bizans, İran, Yahudiler gibi temel konulara” bağlı bir yöntem uyguladığını belirtir. “Giriş”te “İslâm peygamberi’nin Hayatını Niçin İnceliyoruz?” sorusunu cevaplandıran müellif, “İlk Malzeme ve Kaynaklar”, “Ortam ve Şartlar” gibi eserin alt yapısını oluşturan birikimleri sunduktan sonra, en ufak ayrıntıya dikkat ederek, Peygamber’in “Hayatı ve Eseri” üzerinde duruyor.

Birleştirilmiş baskının ikinci cildinde ise Resulullah’ın “Özel Hayatı” ve bu hayatın topluma dönük yansımaları ele alınıyor: Eğitim-öğretim, ibadetler, eşitlik ve takva, fen bilimleri, devlet anlayışı, adalet, iktisat, askeri teşkilat, siyaset, vb… Eserin metin kısmı “Hilafet Sorunu” ile sona ermekle birlikte, “Bibliyografya”, “Ek Bibliyografya” ve “Özel İsim ve Kavramlar Dizini” ile daha olgun bir nitelik almaktadır.

Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı, İzzet Derveze, (Çev: Mehmet Yolcu) Yöneliş Yay., 3 C., İkinci Bas., İst., 1995, 464 s. [2. Cilt: 375; 3. Cilt: 416 s.]

Asru’n Nebi üst başlıklı ilk ciltte yazarın siret kitapları üzerine yaptığı geniş bir değerlendirme bulunmaktadır. Sözkonusu kitaplardaki eksiklikleri, risalet öncesi dönemle ilgili değerlendirmelerdeki zayıflıkları, oryantalistlerin tutumlarını dikkatlere sunan İzzet Derveze, elimizdeki eseri hazırlama gerekçesini de belirtir: Kur’an’dan hareket etmek.

Eserde Kur’an’ın ve Peygamber’in hayatı rehberliğinde dikkatlere sunulan terminoloji bu çalışmayı alışılmış siyer örneklerinden bir adım daha öteye taşıyor. Yeni baskıları Ekin Yayınevi’nde yapılan İzzet Derveze’nin üç ciltlik bu eserinden seçeceğimiz bazı anahtar kavramlarla sözkonusu farklılığı daha net açıklamaya çalışalım: Asabiyet, hikmet, şirk, evliya, put, cin, ahiret, nefs, ruh, beşer, vahiy, münafıklar, Yahudiler, Hristiyanlar, cihad, ibadet, iktisat, hukuk, aile…

Özgürlük Peygamberi Hz. Muhammed, Abdurrahman Şarkavi, Çev: Muharrem Tan, Alternatif Yay., İst., 2004, 432 s.

Abdurrahman Şarkavi’nin 1953 yılında başlayıp 1962’de bitirdiği Özgürlük Peygamberi adlı eser Peygamber’in hayatını ve Asr-ı Saadette yaşanan olayları bir roman üslubuyla dikkatlere sunuyor. Yazar, sunuşunda belirttiği amacını gerçekleştirmiş, “insan” bir “peygamberi”  eser boyunca coşkun bir dille anlatabilmiş. Gerek mesajı, gerekse üslubu ile Özgürlük Peygamberi, özellikle gençlerin rahatlıkla okuyabileceği bir eser.

Peygamber Efendimiz, Ahmed Cevdet Paşa-Mahir İz (Yayına Haz.: M. Ertuğrul Düzdağ), Işık Yay., İzmir, 1996, 368 s.

Ahmed Cevdet Paşa’nın Kısas-ı Enbiya’sından yola çıkılarak hazırlanan bu kitap Mahir İz tarafından sadeleştirilmiş. Eseri neşre hazırlayan Ertuğrul Düzdağ da kitaba yeni tertip, tashih ve ilâveler uygulamış. Bunlar arasında, kitapta bulunan ayet meallerini dipnotla gösterme, eksik bazı hususları (Hılfu’l-Fudul” ve “Çocukları” bahislerini) ekleme, metni küçük ara başlıklara ayırma, geniş bir indeks hazırlama, vb. bulunmaktadır. Bunların eseri tamamlamaya ve daha kullanılır hale getirdiği ortadadır. Fakat bu işlemlerin bir kısmı sonucunda, eser müellifinin (Ahmed Cevdet Paşa’nın) özgün üslubuna da müdahale edildiği söylenebilir.

Peygamber Efendimizin Hayatı, Mehmet Doğru-Şerif Benekçi, Damla Yay., İst., 2004, 430 s.

Mehmet Doğru kitabın önsözünde bu siyeri hazırlama gerekçeleri hakkında bilgi verir: “Kur’an-ı Kerim’e göre Resulüllah’a karşı insanların, özellikle Müslümanların görevleri vardır.” Yazarın Resulüllah’a iman, itaat, ittiba; O’nu çok sevme, örnek alma ve O’na saygı duyma… şeklinde özetlediği bu görevleri pek tabii olarak elimizdeki eser aracılığıyla daha iyi kavrama imkanına sahibiz. Pek çok siyer gibi, elimizdeki eser de İslâm öncesi Arabistan’ı ve Cahiliye Devri sosyal ve coğrafi tasvirleriyle başlamakta, kronolojik bir sıralama sonucu Peygamber’in vefatı ve sonrası gelişmelerle sona ermektedir. Fakat kitabın, dizgi ve dizaynındaki sadelik ve anlatımındaki edebî üslupla rahat okunabilir bir yapısı olduğunu belirtelim. Kaynakçası ve indeksiyle eserin çok amaçlı okumalara hizmet edeceğini de unutmayalım.

Peygamberimizin Hayatı, Ahmet Efe, Akçağ Yay., 4. Bas., Ank. 2005, 312 s.

“Peygamberimizden Önceki Dünya” ve “Peygamberlerin Mücadelesindeki Esasları”n özetlendiği bir giriş bölümüyle başlıyor kitap. Âdemoğlunun tarih boyunca  “tevhîd” ile olan münasebetlerinin incelendiği bu bölümde, onları “doğru yola” davet eden peygamberlerin sıfatları da dile getirilir. Ahmet Efe, eserin ana gövdesini üç bölümde işlemiş. Mekke’nin ve Kâbe’nin genel nitelikleri, Peygamberimizin çevresindekiler, evliliği, seferleri gibi hususların yer aldığı birinci bölümü, “Vahy ve Risalet”le başlayan Mekkeli yılların konu edinildiği ikinci bölüm izliyor. Ahmet Efe üçüncü bölümde Resûlullah’ın vefatına kadar geçen Medine yıllarını ana olaylar eşliğinde dikkatlere sunuyor. Kitabın en önemli özelliği, son sayfalarda yer alan “Notlar”dır. Yazarın yer yer konuyla ilgili müelliflere müracaat ederek oluşturduğu bu notlar, farklı bir açılım oluşturacak nitelikte.

Peygamberimizin Hayatı, H. İbrahim Acıpayamlı, İpek Yay., İst., 2005, 216 s.

H. İbrahim Acıpayamlı’nın bu kitabı da gençler için tavsiye edilebilir. Peygamber’in soyu, doğumunu, ticari hayatı ve evliliği, peygamberliği, ilk Müslümanlar, miraç, Akabe biatları, hicret, mucizeler, Bedir, Uhud ve Hendek savaşları, Resûlullah’ın hükümdarlara mektupları, Hayber ve Mekke’nin fethi, Huneyn ve Tebük savaşları, Veda haccı ve hutbesi, hastalanması ve vefatı… Bütün bunlar rahat okunabilir bir üslupla dikkatlere sunulmuş.

Peygamberimizin Hayatı, İrfan Yücel, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 5. Bas., Ank., 1990, 290 s.

Kur’ân Kursları müfredâtına göre hazırlanmış bir ders kitabı olarak kaleme alınmış bu kitapta Rasûlüllah’ın hayatı, tâlim ve tebliğ ettiği esaslar ve meydana getirdiği inkılapla ilgili ayrıntıları okuyabiliyoruz.

Peygamberimizin Hayatı, Seyyid Kutub-A. Cude es-Sahhar, (Çev: Ebubekir Sıdık), Kahraman Yay., İst., 2005, 158 s.

“7’den 77’ye Herkes İçin” üst başlığıyla takdim edilen Peygamberimizin Hayatı adlı bu kitap Peygamber’in hayatındaki bazı önemli dönüm noktalarının hikâye diliyle anlatılmasından ibaret. İlmî bir niteliği bulunmayan kitabın ciddî okuyucu için hazırlanmadığını söylemek zor değil. Fakat Peygamberimizi tanımak isteyen gençlere başlangıç kitabı olarak tavsiye edebiliriz.

Peygamberimizin Örnek Hayatı, İnci Beşoğul, Vahdet Yay., İst., 1984, 146 s.

İnci Beşoğul’un kaleme aldığı kitap “Gençler İçin” üst başlığını taşıyor. Benzerleri gibi, bu eserin özelliği de anlatımındaki coşkunluk ve üslubundaki hikâye tadıdır.

Rahmet Peygamberi, Ebu’l-Hasen Ali en-Nedvî, (Çev: Abdülkerim Özüaydın), İz Yay., İst., 2004, 478 s.

1913 Hindistan doğumlu olan Nedvî, Urduca pek çok İslâmi esere imza atmış: İslam Ruhunun Kurtarıcısı, Din ve Medeniyet, Materyalizm ve Batı Karşısında İman, İslam ve İslam Dünyası, Müslümanların Gerilemesiyle Dünya Neler Kaybetti? gibi dünyanın pek çok diline çevrilen kitaplar bunlar arasındadır. Özgün adı es-Siretü’n-Nebeviyye olan elimizdeki eseri müellif “çağdaş ilmî üslupla” kaleme almış. Nedvî’nin bu eseri ilmî niteliği, rahat okunulurluğu ve kolay anlaşılırlığı ile oldukça ilgi çekmiştir. Yirmi beş bölümden oluşan kitap, “Müellifin Önsözü”yle başlayıp “Bibliyografya” ve “Dipnotlar”la sona eriyor.

Siret-i İbn-i Hişam, Hz. Muhammed’in Hayatı, Huzur Yay., İst., 2003, 383 s.

Abdulmelik İbn-i Hişâm’ın yazdığı bu siyeri dilimize Arif Erkan kazandırmış. Mütercim eserin takdimini “Târih ve Sîret” başlıklı yazıyla yapmış. En eski zamanlardan itibaren Peygamber’in siretine dönük çalışmalar hakkında bilgi veren mütercim, O’nun hayatını dikkatlere sunan ilk siyer ve tarih eserlerini de kısaca tanıtıyor. Arif Erkan’ın tespitlerine göre üçüncü kuşak siyercilerden olan İbn-i Hişam, “sağlam ve güvenilir bir hadisçi ve târihçidir.” Müellifin bu özellikleri elimizdeki esere de yansımıştır. Bunu, “eski zamanlardan bugüne kadar Siret okuyucuları için dayanılan ve güvenilen bir kitap” olmasıyla ispat etmiştir. Arapça aslı dört cilt olarak basılan “Siret-i İbn-i Hişam”ın elimizdeki nüshası ise orijinaline uygun değildir. Zira bu konuda mütercimin kendince haklı gerekçeleri vardır.

Hassasiyet…

Sözü bitirirken şu cümleyi kuralım: Burada anılsın veya anılmasın, Hz. Muhammed ile ilgili okumalarımızı artıralım.

Cevat Akkanat http://www.dunyabizim.com/manset/9466/peygamberimizi-hangi-kitaptan-okuyalim.html