Dersin Adı

DİL VE ANLATIM 1

Sınıf

9-J-K-LM-N

Ünitenin Adı/No

III. ÜNİTE : SES BİLGİSİ-YAZIM (İMLÂ)KURALLARI-NOKTALAMA

Konu

A.TELÂFFUZ (SÖYLEYİŞ) 1.Ses ve Seslerin Kullanımı

Önerilen Süre

45+45+45+45+45+45  DAKİKA  

Öğrenci Kazanımları/Hedef Davranışlar

Dilde ses ve telâffuzun önemini belirleme.1. Ses ve telâffuz ilişkisini fark eder. 2. Konuşmada ifadenin anlamına göre duraklamaları düzenlemenin önemini sezer. 3. Güzel konuşmada ses tonu ve telâffuzun önemini fark eder. 4. Konuşma esnasında sesin nasıl kullanıldığını belirler. 5. Konuşmada seslerin özelliklerini bilmenin, onları doğru ve güzel telâffuz etmenin önemini fark eder.

Dilde ses ve telâffuzun önemini belirleme 6. Hiçbir alfabenin bütün sesleri göstermeye yetmediğini fark eder 7. Bir dilin ses terbiyesi ve konuşma biçiminin nasıl öğrenilebileceğini kavrar. 8. Yazım kurallarıyla telâffuzun, bütünüyle örtüşmediğini sezer. 9. Türkçedeki ünlülerin söyleniş özelliklerini belirler. 10. Ünlülerle ilgili ses olaylarının, telâffuz kusuruna neden olup olmayacağını tartışır. 11. Türkçedeki ünsüzlerin söyleyiş özelliklerini belirler.

Dilde ses ve telâffuzun önemini belirleme 12. Yazı dilindeki bir işaretle, konuşma dilindeki farklı seslerin gösterilebildiğini kavrar. 13. Konuşurken ve yazarken aynı sesin veya çıkış yeri bakımından birbirine yakın seslerin tekrarının telâffuzu güçleştirdiğini sezer. 14. Cümle ve paragraflardaki kelimelerde söyleyişi bozan sesleri  bulur, sebeplerini açıklar 15. Dili doğru, güzel ve etkili  kullanmanın önemini fark eder. 16. Tonlamada nelere dikkat edildiğini belirler.

Ünite Kavramları ve Sembolleri/Davranış örüntüsü

Güvenlik Önlemleri (Varsa)

Öğretme Öğrenme Yöntem ve Teknikleri

Okuma, Açıklama, Soru-Cevap, Karşılaştırma

Kullanılan Eğitim Teknolojileri-Araç, Gereçler ve Kaynakça

                     Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri

Dikkat Çekme

” Öğrenci grupları, konuşmalarda rastlanan ses kusurlarını, bunların konuşma üzerinde olumsuz etkilerini ve bu etkilerin giderilme yöntemlerini araştırır/tartışırlar. Grup sözcüleri çalışma sonuçlarını sınıfa sözlü olarak sunarlar.

Güdüleme

H Kitaptaki bazı metinler öğrencilere okutturulur. Metnin okunduğu bölgede söylenilmesinde güçlük çekilen ses ve kelimelerin telâffuzu üzerinde durulur.

Derse Geçiş

HÖğrencilerden Türkçeyi güzel konuşan bir kişinin konuşmasını kaset ve CD’den defalarca dinlemeleri ve bu konuşmayı diğer insanların konuşmalarıyla karşılaştırmaları istenir.

 Öğretmen, telâffuzu kusurlu öğrencilere tiyatro sanatçılarının konuşmalarını içeren ses bantları bulmalarını önerir. Öğrencilerin bunları dinleyip dinlemediklerini kontrol eder.

Dikkat çekme

H Öğrencilerden yerel söylenişe göre yazılmış metinler bulup getirmeleri istenir. Bu metinlerdeki kelimelerin, yazı dilindeki şekliyle nasıl telâffuz edileceği konusunda çalışmalar yapılır

Güdüleme

H Öğrenciler “g, ğ, k” seslerinin söyleniş özelliklerini araştırırlar. “Kim, kök, köz, kömür” kelimelerindeki “k” ile “kaya, karınca, kadın, kalp” kelimelerindeki “k”’in farklılığını açıklarlar. “Gel, göz, gör, gaz, guguk, yağmur, değil”  kelimelerindeki g ve ğ’nin söyleniş farklılığını sezerler.

Derse Geçiş

H  Öğrenciler; “kırktırdım, koşullaştırılmıştık, çürütücülerde” olduğu gibi aynı sesin tekrarlandığı sözlerin kulağa hoş gelip gelmediğini tartışırH Öğrenciler, dinledikleri tiyatro sanatçılarına ait metinlerde durakların ve vurguların nasıl ve nerede yapıldıklarını belirlerler.

     Benzer konuşmalar hazırlarlar, kendi konuşmalarını önce vurgusuz, duraklama yapmadan okurlar; sonra vurgu ve duraklamalara dikkat ederek okur veya söylerler.

Bireysel Öğrenme Etkinlikleri ( Ödev,deney)

Grupla öğrenme etkinlikleri 

!] Seçilen metinlerden, verilen etkinlik örneklerinden, açıklamalardan ve kazanımlardan hareketle dilin güzel ve doğru konuşulmasının önemi ortaya konulmalı; bunun bir alışkanlık ve beceri olduğu kavratılmalıdır. Gruplara ayrılan öğrenciler, güzel konuşmanın önemini araştırırlar; güzel konuşmak için neler yapılması gerektiğini ifade edecek bir sunum hazırlarlar. Süreyi ve sunum zamanlarını gruplar belirler. [!] Konuşma esnasında meydana gelen duraklamaların, soluk alıp vermeyle ilişkisi ve bunların da yazı dilinde noktalama işaretleriyle karşılandığı açıklanır.  Türkçede genellikle vurgunun son hecede olduğu, orta hecenin vurgusuz olduğu, bazı eklerin vurguyu kendilerinden önceki heceye attığı söylenir. Vurgunun bazen anlam belirleyici özelliği olduğu  belirtilir. [!] Telâffuzda boğumlamanın önemi ve boğumlama kusurları belirtilir. Boğumlamanın, seslerden oluşan heceleri gerekli ses değerlerini vererek bazı sesleri ve heceleri atlamadan, değiştirmeden doğru,  güzel ve iyi anlaşılabilecek biçimde söylemek olduğu vurgulanır.

Telâffuzda ulamanın nasıl gerçekleştiği ve önemi belirtilir.

[!] Şarkılarda  olduğu gibi konuşmada da seslerin ton dereceleri olduğu; insan sesinin kalın, orta, tiz olmak üzere yükseklik bakımından üç tona ayrıldığı belirtilir. [!] Konuşma esnasında kelimeleri aynı tonda söylemeyip yaşanan duygu hâline ve alıcıda uyandırılmak istenen etkiye göre sese bir akış kazandırıldığı vurgulanır. Bir doğal söyleyişin; bir de onun bozulması sonucu meydana gelen yapmacık söyleyişin varlığı üzerinde durulur. Yapmacık konuşmanın dinleyiciyi rahatsız ettiği hissettirilir. [!]  Ünlülerin söylenişlerine  göre farklı ses değerleri kazandıkları, bu ses değerlerinin alfabedeki işaretlerle gösterilmesinin mümkün olmadığı belirtilir. Ünlüleri, kalınlık-incelik, düzlük-yuvarlaklık bakımlarından gruplandırır. [!] İnsan hançeresinden aynı veya yakın kaynaklardan çıkan seslerin bir kelimede veya birbirine yakın kelimelerde kullanılmasının ifadenin ses bakımından kusurlu olmasına sebep olacağı belirtilir. İsim tamlamalarında ikiden fazla yapılan zincirlemenin bir anlatım kusuru olacağı; aynı ekle yapılan tamlamaların bir cümlede art arda kullanılmasının ifadeyi ses bakımından kusurlu kılacağı vurgulanır. [!]  Bir cümlede veya birbirini takip eden cümlelerde aynı seslerin art arda tekrarının  anlatımın bozulmasına sebep olacağı hatırlatılır. Konuşurken veya yazarken ses yumuşamasına uymamanın bir kusur olduğu; konuşurken sesleri tam ve doğru söylemenin hangi bakımlardan önemli olduğu vurgulanır.

Ölçme-Değerlendirme

• Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme Değerlendirme

1.Tekerlemeler üzerinde boğumlama çalışması yapınız.

2. Seçilen metinler üzerinde ulama yapılabilecek yerleri gösteriniz.

3. Seçilen metinler üzerinde kelime vurgularını gösteriniz.

4. Kitaptaki sorulardan seçilen örnekler öğrencilere yöneltilecektir.

Dersin Diğer Derlerle ilişkisi:

                  Planın

Uygulanmasına ilişkin Açıklamalar